Zerwanie więzadła krzyżowego u psów

Jednym z najczęściej występujących schorzeń u psów jest zerwanie więzadła krzyżowego przedniego w stawie kolanowym. Ten rodzaj urazu może występować także u kotów, jednak jej odsetek jest zdecydowanie niższy. Zerwane więzadło wymaga podjęcia odpowiedniego leczenia, a także późniejszej regularnej rehabilitacji. Za co odpowiada więzadło krzyżowe? Jakie są przyczyny jego zerwania? Jak przebiega proces leczenia i rehabilitacji w przypadku zerwania więzadła krzyżowego? Na te i inne, podobne pytania odpowiadamy wyczerpująco w poniższym tekście.

Anatomia stawu kolanowego u psów

W przypadku psów kolano określane jest mianem stawu kolanowego. Połączenia w stawie kolanowym stanowią: kość udowa, piszczel, rzepka oraz ścięgna i wiązadła. Wiązadła krzyżowe to mocne, włókniste pasma, które „trzymają” staw kolanowy razem. W stawie kolanowym znajdują się dwa wiązadła krzyżowe, które krzyżują się w stawie od kości udowej do piszczeli: przednie (doczaszkowe) i tylne (doogonowe).

Więzadła to silne tkanki, które, gdy ulegną uszkodzeniu, goją się powoli i fragmentarycznie.

Rola więzadła krzyżowego

Więzadło krzyżowe pełni funkcję stabilizującą staw kolanowy. Również dzięki niemu wyeliminowane jest ryzyko przemieszczania się kości piszczelowej do przodu i rotacji wewnętrznej stawu. Więzadło krzyżowe napina się, kiedy pies przesuwa masę ciała z tylnych kończyn na przednie, ograniczając w ten sposób nadmierne nadwyrężenia stawu kolanowego. Więzadło krzyżowe zapewnia także stabilność stawu w trakcie ruchów obciążających i skręcających oraz przeciwdziała przeprostowi kolana.

Kiedy następuje zerwanie więzadła krzyżowego, kość udowa ześlizguje się w dół, ukośnie do górnej części piszczeli (z ang. tibial plateau).

W około 30% przypadków występuje częściowe zerwanie więzadła, czyli naderwanie. Naderwane wiązadło samoistnie się nie zagoi, a towarzyszą mu ból i kulawizna. Co więcej, naderwane wiązadło może skutkować jego całkowitym zerwaniem w przyszłości.

Jakie psy są szczególnie narażone na zerwanie więzadła?

Zerwanie więzadła krzyżowego to schorzenie występujące najczęściej u psów o dużej wadze, powyżej 20kg
i w średnim lub starszym wieku. Ten ortopedyczny problem może wystąpić u psa każdej rasy, jednak zauważono rasową predyspozycję wśród ras takich jak:

• Golden retriver,
• Owczarek niemiecki,
• Labrador retriver,
• Rottweiler,
• Buldog angielski,
• Akita,
• Mastiff.

Na zerwanie więzadła krzyżowego najbardziej narażone są psy rasy rottweiler.

Najczęściej problem zerwania więzadła dotyczy psów dużych i z nadwagą, dlatego ważna jest kontrola prawidłowej masy ciała pupila. Psy z nadwagą narażone są na uszkodzenia w obrębie ścięgien, z uwagi na zwiększony nacisk, jaki muszą przenosić elementy układu szkieletowego. Psy o nadmiernej wadze ciała są narażone na tego typu uraz średnio 4 razy bardziej niż psy o normalnej wadze.

Zauważono także, że to samice są bardziej narażone na zerwanie więzadła krzyżowego, które występuje u nich średnio 2 razy częściej niż u samców.

Ryzyko naderwania lub zerwania wiązadła krzyżowego wzrasta wraz z wiekiem zwierzęcia. Szczyt zachorowań przypada na okres między 7 a 10 rokiem życia psa.

Przyczyny zerwania więzadła krzyżowego u psów

Nie ma jednoznacznej przyczyny zerwania więzadła krzyżowego. Uszkodzenie to może wynikać z:

• urazu fizycznego wywołanego gwałtownym ruchem (około 20% wszystkich przypadków),
• zmian zwyrodnieniowych (osłabienia struktury wiązadeł i ich przeciążenia),
• czynników genetycznych (predyspozycja rasowa),
• wad budowy, wad postawy, przebytych urazów.

Najczęstszą przyczyną zerwania więzadła doczaszkowego są zmiany zwyrodnieniowe, będące efektem mikrouszkodzeń powstałych wskutek długotrwałego przeciążenia.

Objawy kliniczne i diagnoza zerwania więzadła

Symptomy świadczące o urazie więzadła krzyżowego to przede wszystkim:

• Kulawizna kończyny miednicznej.

Jej stopień zależy od tego, czy uraz jest naderwaniem, czy też całkowitym zerwaniem wiązadła. Przy częściowym zerwaniu zauważyć można lekką kulawiznę będącą przyczyną nieprawidłowego chodu zwierzęcia. Psy z częściowo zerwanym więzadłem mogą także mieć trudność ze wstawaniem. Naderwane wiązadło jest powodem zapalenia w obrębie stawu kolanowego, a bez interwencji specjalisty zostanie one w przyszłości całkowicie zerwane.

W przypadku całkowitego zerwania więzadła kulawizna jest mocno widoczna, a pies odczuwa ból i dyskomfort podczas chodzenia. Zwierzę kuleje, przenosząc ciężar ciała na stronę przyśrodkową kończyny i skomle podczas próby wyprostowania stawu.

• Opuchlizna stawu kolanowego.
• Ból i sztywność stawu kolanowego.
• Problemy przy wstawaniu.
• Niechęć psa do aktywności.
• Charakterystyczny dźwięk „kliknięcia” przy zginaniu i prostowaniu kolana.

W celu prawidłowej diagnozy schorzenia należy, po zaobserwowaniu niepożądanych zmian w zachowaniu i trybie życia pupila, udać się do lekarza weterynarii. Przeprowadzone zostanie kompleksowe badanie kliniczne oraz wywiad z opiekunem zwierzęcia.

Jednoznaczną diagnozę zerwania więzadła krzyżowego przednia pozwalają orzec pozytywne wyniki testu szufladowego oraz testu wypchnięcia guzowatości kości piszczelowej (z ang. Cranial tibial thrust). Test szufladowy, inaczej test Lachamana to jeden z najbardziej wiarygodnych testów klinicznych, który bada niestabilność kolana.

W przypadku, gdy dolegliwości występują już od dłuższego czasu, lekarz zleci wykonanie badania RTG, które pozwoli ocenić stan pozostałych struktur stawowych, takich jak: chrząstki stawowe, więzadła poboczne czy łąkotki. Badanie radiologiczne pozwala także na dokonanie pomiaru kąta nachylenia kości piszczelowej.

Leczenie

Istnieje kilka sposobów leczenia zerwanego więzadła, a celem każdego z nich jest przywrócenie normalnej stabilności stawu kolanowego.

Leczenie niechirurgiczne

Czyli tzw. zachowawcze, można podjąć w przypadku zerwania wiązadła u małych psów o wadze poniżej 10kg. Postępowanie zachowawcze obejmuje ograniczenie ruchu, podawanie psu środków przeciwzapalnych, odpowiednią rehabilitację oraz właściwą dietę.

Leczenie chirurgiczne

W przypadku urazu u dużych psów wymagana jest interwencja chirurgiczna, która może przyjąć różną formę:

• Techniki wewnątrztorebkowej.
• Techniki zewnątrztorebkowej.
• Osteotomii korekcyjnej.

Każda z tych metod leczenia ma swoje wady i zalety, a wybór odpowiedniej, indywidualnie dopasowanej do każdego przypadku należy do lekarza.

• Techniki wewnątrztorebkowe

Umożliwiają zastąpienie wiązadła za pomocą autoprzeszczepów, heteroprzeszczepów czy protez syntetycznych. Pozwalają one na dokładnie odtworzenie położenia oryginalnego wiązadła.

• Techniki zewnątrztorebkowe

Obejmują ogół działań, które zapobiegają wypchnięciu piszczeli i przeprostowi kolana. Rekonstrukcja techniką zewnątrztorebkową jest wykonywana na zewnątrz stawu i nie obejmuje wymiany czy też zastąpienia zerwanego więzadła.

• Osteotomia poziomująca kości piszczelowej (TPLO)

To technika opierająca się na założeniu, że zastąpienie wiązadła krzyżowego nigdy nie będzie tak efektywne, jak jego naprawienie.

Technika TPLO polega na zmianie anatomii stawu kolanowego. Podczas zabiegu wykonywane jest nacięcie w kości piszczelowej, które umożliwia jej obrót i zmianę kąta nachylenia. Nowa pozycja jest następnie zabezpieczana za pomocą płyty kostnej oraz śrub. Celem TPLO jest zmniejszenie podatności kości udowej na zsuwanie się po kości piszczelowej. Leczenie chirurgiczne metodą TPLO wymaga odpowiedniego przeszkolenia oraz zakupu odpowiednich narzędzi.

Zalety techniki TPLO:

• Zabieg można przeprowadzić u psów dużych ras.
• Metoda ta pozwala na wyeliminowanie niekorzystnego nachylenia płaszczyzny piszczeli.
• Szybki zrost i powrót do zdrowia.
• TPLO umożliwia korekcję niektórych wad postawy.
• Metoda ta spowalnia postęp zmian zwyrodnieniowych w stawie.

Wady techniki TPLO:

• Wysoka cena zabiegu.
• Możliwość wystąpienia komplikacji.

• Operacyjne przesunięcie guzowatości piszczelowej (Tibial Tuberosity Advancement  - TTA)

To kolejna z metod leczenia zerwania wiązadła krzyżowego. Technika ta bierze pod uwagę nie tylko kości kolana, ale i siłę mięśni. Podczas zabiegu TTA następuje lekkie przesunięcie guzowatości piszczeli, co powoduje zmianę pozycji wiązadła rzepki do pozycji pod kątem 90 stopni do nachylenia piszczeli. Metoda TTA zmienia biomechanikę stawu kolanowego.

Zalety techniki TTA:

• Zabieg prostszy w wykonaniu niż TPLO.
• Niweluje nadmierne nachylenie płaszczyzny kości piszczelowej w porównaniu do techniki zewnątrztorebkowej.

Wady techniki TTA:

• Dłuższy czas gojenia w porównaniu do TPLO.
• Zabiegu nie można wykonać u wszystkich zwierząt.
• Możliwość wystąpienia powikłań.

Rehabilitacja i opieka domowa

Po zabiegu operacji zerwania wiązadła krzyżowego konieczne jest wprowadzenie odpowiedniej, stopniowej rehabilitacji, by pies mógł odzyskać pełną sprawność. Przebieg i rodzaj rehabilitacji różnią się, w zależności od zastosowanej metody leczenia.

Pierwszych kilka dni po zabiegu to ścisły odpoczynek z krótkimi wyjściami na spacer. W zależności od indywidualnej oceny przypadku rehabilitacja może przybrać formę:

• Hydroterapii

Jak sama nazwa wskazuje, jest to terapia z użyciem wody. Psa umieszcza się na bieżni wodnej, taśmę obniża się do odpowiedniej głębokości i uruchamia się urządzenie. Ruch taśmy wymusza ruch zwierzęcia wbrew oporowi wody. Prędkość taśmy jest regulowana i indywidualnie dostosowywania do czworonoga.

• Magnetoterapii

Ten rodzaj rehabilitacji wykorzystuje działanie pola magnetycznego. Częstotliwość, dawkę i kształt prądu zmiennego impulsowego lekarz dopasowuje indywidualnego do przypadku, co pozwala uzyskać efekt naprawczy.

• Elektroterapii

Ten rehabilitacyjny zabieg wykorzystuje prąd elektryczny o określonej częstotliwości. Elektroterapia działa wzmacniająco na stabilizację stawów.

• Laseroterapii

Laseroterapia wykorzystuje promienie elektromagnetyczne widzialne i niewidzialne. Promienie laserowe docierają w głąb tkanek i są wysoce efektywne w przypadku leczenia schorzeń stawów.

• Ćwiczeń czynnych
• Ćwiczeń biernych i stretchingu

Pooperacyjna opieka domowa nad psem obejmuje podawanie zwierzęciu przepisanych leków, codzienną kontrolę rany w celu sprawdzenia, czy nie występują początki infekcji, przykładanie kompresów oraz wykonywania zaleconych ćwiczeń ze zwierzęciem.

Potencjalne powikłania

Jakie ewentualne powikłania mogą wystąpić po zabiegu stosowanym do zerwania więzadła krzyżowego?

• Powolne gojenie się kości, jeśli pies jest nadmiernie aktywny.
• Infekcje, jeśli zabieg nie był wykonany w sterylnych warunkach.
• Artretyzm cechujący się sztywnością w kończynie.
• Przeciążenie wiązadła rzepki wskutek nadaktywności.
• Zerwanie łąkotki (występuje u ok. 2% psów po zabiegu TPLO).

Rokowanie

Psy z zerwanym wiązadłem krzyżowym przednim po podjęciu odpowiedniego leczenia i rehabilitacji, w 90% wracają do pełnego zdrowia. Psy policyjne czy psy myśliwskie po leczeniu TPLO mogą wrócić do „pracy w zawodzie”. Najlepsze rezultaty leczenia oferuje tradycyjna metoda TPLO.