Już wczesna wiosna to czas, gdy żmije budzą się z zimowego snu i rozpoczynają swoją aktywność, która trwa do późnej jesieni. Spacerując po lasach, a nawet pobliskich łąkach czy mniej uczęszczanych drogach polnych możemy spotkać je podczas wygrzewania się w słońcu.
Jak wygląda żmija zygzakowata? Po czym rozpoznać objawy ukąszenia i co zrobić, gdy żmija ukąsi psa? Jak wygląda leczenie ukąszenia i w jaki sposób mu zapobiec? O tym wszystkim piszemy w naszym artykule.
Twój pies lub kot znajdują się w stanie zagrożenia życia? Nasza klinika pełni całodobowy dyżur weterynaryjny, a zwierzęta w stanie zagrożenia życia przyjmowane są poza kolejnością.
Żmija zygzakowata jest jedynym jadowitym wężem występującym na terenie naszego kraju. Jej grzbiet może być różnego koloru: od brązowego po miedzianoczerwony, aż do srebrzystoszarego lub oliwkowozielonego. Charakterystyczny jest jednak ciemniejszy od koloru grzbietu zygzak, od którego właśnie powstała nazwa tego gada. Płaska głowa żmii jest zbliżona kształtem do trójkąta, wyraźnie oddziela się od reszty ciała, którego długość może osiągnąć nawet 90 cm.
W marcu żmija zygzakowata wybudza się z trwającego od października snu zimowego. Najczęściej można ją spotkać w kwietniu i w maju podczas okresu godowego. Młode żmij rodzą się w sierpniu oraz we wrześniu.
Żmija należy do gatunków chronionych, co niestety nie jest jednoznaczne z zabijaniem jej przez ludzi. Zdarza się to stosunkowo często i wiąże się ze strachem przed tym gadem. Rzeczywiście żmija kojarzona jest z przypadkami ukąszeń, jednak kąsa ona tylko w ostateczności, gdy czuje się zagrożona lub wystraszona. Zanim dojdzie do ukąszenia żmija głośno ostrzegawczo syczy w celu odstraszenia napastnika. Jeśli ostrzeżenie nie pomoże – wąż przechodzi do ataku. Większość ukąszeń nie zawiera jadu, jednak jeśli incydent dotyczy psa, nie warto zwlekać, gdyż objawy mogą ukazać się zarówno po kilku minutach, jak i kilku godzinach, a ukąszenie zawierające jad pozostawione bez leczenia kończy się śmiercią czworonoga.
Na początku, poza uszkodzeniem naskórka czy sierści, nie obserwuje się szczególnych objawów. Czasami uda się dostrzec ślady po zębach żmii. Po kilku minutach w miejscu ukąszenia można zaobserwować zmieniające się zabarwienie skóry, z rany może zacząć wydobywać się ciemny, krwisty płyn. Następnie pojawia się obrzęk w okolicy ukąszenia. Takie miejsce jest zazwyczaj dla psa bardzo bolesne. W późniejszym czasie mogą pokazać się pęcherze. Jeśli pies nie został poddany leczeniu, okolica pokąsania może zostać objęta martwicą tkanek.
Ukąszony przez żmiję pies może być osłabiony i senny. Jeśli mamy do czynienia z ciężkim zatruciem, spektrum objawów rozszerza się. Źrenice psa ulegają rozszerzeniu, mogą wystąpić ślinienie i wymioty, objawy neurologiczne jak np. zaburzenia oddychania.
Jeśli byliśmy świadkiem ukąszenia naszego psa przez żmiję, albo zauważyliśmy niepokojące zachowanie pupila podczas spaceru, np. pisk i nagłe odskoczenie od miejsca, w którym stał, należy niezwłocznie udać się do lekarza weterynarii.
Zanim tam dotrzemy, sprawdźmy, czy możemy jakoś pomóc naszemu zwierzakowi. Ukąszenie na pewno wiąże się z emocjami, jednak dla dobra naszego czworonoga, który z łatwością odczuwa nasze zdenerwowanie, warto jest w miarę możliwości zachować spokój. Jeśli potrafimy - weźmy naszego psiaka na ręce. Gdy nie ma takiej możliwości, postarajmy się, aby zwierzę szło spokojnie. Postarajmy się nie dopuścić do sytuacji, w której pies będzie biegł, gdyż takie zachowanie spowoduje przyśpieszenie krążenia krwi, a w konsekwencji szybsze rozprzestrzenianie się toksyny po organizmie. Jeżeli pies został ukąszony w łapę, powyżej rany możemy założyć opaskę uciskową – profesjonalną lub wykonaną z kawałka materiału. Rana powinna zostać oczyszczona i odkażona w celu zminimalizowania ryzyka zakażenia. Dowiedzmy się również, gdzie znajduje się najbliższa przychodnia weterynaryjna, która posiada antytoksynę - substancję kluczową w tego typu przypadkach.
O ile w przypadku ludzi ukąszenie przez żmiję bardzo rzadko może być śmiertelne, o tyle w przypadku psów nieleczone ukąszenie może prowadzić do śmierci. Wiele zależy od miejsca ukąszenia, masy psa oraz ilości wstrzykniętego jadu. Ukąszenie w łapę jest mniej niebezpieczne, niż ukąszenie w okolice pyska, ponieważ opuchlizna może spowodować silny obrzęk tkanek prowadzący uduszenia się zwierzęcia. Psy o mniejszej masie są bardziej narażone na działanie toksyn, niż psy duże. Z kolei psy z silnym instynktem łowieckim narażone są na ukąszenie przez żmiję częściej, niż pozostałe psy, ze względu na chęć schwytania zdobyczy, czyli żmii.
Tak jak pisaliśmy wcześniej, po zauważeniu ukąszenia przez żmiję należy jak najszybciej dostarczyć psa do przychodni weterynaryjnej. Lekarz weterynarii przebada zwierzę i zastosuje odpowiednie leczenie. Sposób leczenia będzie zależał od tego, czy jad żmii dostał się do organizmu psa, czy też było to tzw. suche ukąszenie.
Najczęściej psu podaje się antytoksynę. Lekarze weterynarii wdrażają często płynoterapię, leczenie przeciwwstrząsowe, przeciwzapalne. Pies powinien pozostać w lecznicy na kilkudniowej obserwacji, aby w razie potrzeby lekarze mogli możliwie szybko zareagować. Zdarza się również, że objawy występują po wielu godzinach.
Zatrucie jadem żmii można podzielić na trzy fazy
W czerwcu do naszej kliniki trafił pies, który został pogryziony przez żmiję. Więcej informacji na temat szybkiej interwencji po ukąszeniu przez żmiję znajduje się na blogu Kliniki Teodorowscy.
Jedynym sposobem, aby zminimalizować ryzyko ukąszenia psa przez żmiję jest odpowiednia opieka nad zwierzęciem podczas spaceru. Aby skutecznie uniemożliwić ewentualne polowania na żmiję, należy trzymać psa na smyczy. Warto również, szczególnie w przypadku psów, które mają predyspozycje do polowania, wyćwiczyć ze swoim pupilem skuteczne przywołanie.
Pomimo tego, że ukąszenie przez żmiję jest stosunkowo rzadkie i często nie zawiera jadu, powinniśmy zachować czujność podczas spacerów z naszymi czworonożnymi przyjaciółmi, szczególnie w lasach, leśnych polanach i podmokłych łąkach w czasie wiosenno-letnim. Pamiętajmy, że w przypadku ukąszenia naszego psa należy udać się do lekarza weterynarii, który wdroży odpowiednie leczenie, gdyż nie ma uniwersalnego schematu podstępowania w przypadku zatrucia jadem żmii.
Bibliografia
Monika Baś, Ukąszenia żmij u psów, Życie Weterynaryjne, 2006, 81 (7).
